Irak Yüksek yaylasının güneybatısında, Parsa adını taşıyan ve aşağı yukarı bugünkü Fars eyaletin kaplayan bölgede Persler oturuyordu. Eski Elam uygarlığının etkisi altındaki Parsa'da, Akhaimenidler sülalesinden krallar hüküm sürmekteydi. Bu sülalenin beşinci kralı 2. Keyhüsrev, vasalı olduğu Med kralı 2. Astyages'e karşı isyan etti. Astyages otoritesini yeniden kurmak istediyse de 549'da keyhüsrev'e yenildi ve Keyhüsrev, Ekbatana'yı ele geçirerek kendini Medler'in ve Persler'in kralı ilan etti. Böylece, bütün İran'dan başka Kızılırmak'a kadar uzanan, Ön Asya ülkelerini içine alan büyük bir Pers Krallığı kuruldu.
Bu duru Ön Asya'daki dengeleri bozdu. Babil, Mısır ve Lydia bu yeni devlete karşı birleştiler. Keyhüsrev önce Lydia'yı (547) sonra Yeni Babil İmparatorluğu'nu (539) yıktı. Asya yeni bir döneme girmişti.
Bununla birlikte bu imparatorluk kendinden öncekilere bezemeyecektir. Pers kralları, imparatorluğunun birliğini gerçekleştirebilmek için daha akıllıca ve siyasi yöntemler kullandılar. Keyhüsrev, zaferinden sonra öç almalardan el çekti. Yenik Persler karşı adaletli davrandı ve tabî kıldığı toplulukların törenlerine saygı gösterdi.
Keyhüsrev halefîne güçlü bir devlet bıraktı (529). Kambyses Mısır'ı yendi ve Sais'te Mısır Kralı ilan edildi. Öldüğünde yokluğundan istifade eden Guamata adlı bir rahip Sus'ta iktidarı ele geçirdi. Soyluların desteğiyle Dara duruma hakim oldu ve Pers Kralı ilan edildi.
Yakındoğu'nun en dikkate değer hükümdarlarından olan Dara, yalnız kendinden önceki krallarca meydana getirilen sınırları korumakla kalmadı, bunları genişletmek ve kusursuz bir örgüt kurmak suretiyle Pers Krallığını o çağın en kudretli devleti haline getirdi.
Bundan sonra, kendinden sonraki kralların da devam edeceği ve imparatorluğun yıkılmasına sebep olacak, batı seferlerini başlattı. İskitleri yendi. Yunanlılara Marathon'da yenildi (490).
Dara bu yenilginin özünü alamadan öldü. Fakat haleflerine engin ve akıllıca örgütlenmiş bir imparatorluk bıraktı. Gerçekten Asya'nın bilmediği bir siyaset kullanarak imparatorluğun birliğini gerçekleştirmeye cabaladı. Bunun için tebaasına, Persler ve Medler dışında, aynı hakları ve ödevleri verdi. Merkezileştirilmiş bir topluluk içinde, her topluma kurumlarını ve törenlerini sürdürme hakkını tanıdı. Bazen yerli kralları, kendi adına ülkeyi yönetmekle görevlendirerek, yerlerinde bıraktığı da oldu. Çok güçlü bir yönetim yapısı bu özgürlükçü görüşün kusurlarını düzeltmeye imkan veriyordu.
Dara'dan sonra iktidara gelen üç hükümdar gerçekçilikten ve dengeden yoksundular. Dara'nın mirasından faydalandılar. Kserkes Trakya'yı istila etti ama donanması Yunanlılara yenildi. Artakserkes Mısır'la savaştı ve Yunanlılarla barış yaparak Pers Savaşlarına son verdi. Ama devrinde iç karışıklıklar oldu. 2. Dara zamanında iç durum daha da kötüleşti. Artakserkes 2. Mnemon, Artakserkes 3. Ohos durumu düzeltmeye çalıştılarsa da bundan sonra gelen anarşi yılları ve Büyük İskender orduları bu imparatorluğun sonunu getirdi (330).
Bu duru Ön Asya'daki dengeleri bozdu. Babil, Mısır ve Lydia bu yeni devlete karşı birleştiler. Keyhüsrev önce Lydia'yı (547) sonra Yeni Babil İmparatorluğu'nu (539) yıktı. Asya yeni bir döneme girmişti.
Bununla birlikte bu imparatorluk kendinden öncekilere bezemeyecektir. Pers kralları, imparatorluğunun birliğini gerçekleştirebilmek için daha akıllıca ve siyasi yöntemler kullandılar. Keyhüsrev, zaferinden sonra öç almalardan el çekti. Yenik Persler karşı adaletli davrandı ve tabî kıldığı toplulukların törenlerine saygı gösterdi.
Keyhüsrev halefîne güçlü bir devlet bıraktı (529). Kambyses Mısır'ı yendi ve Sais'te Mısır Kralı ilan edildi. Öldüğünde yokluğundan istifade eden Guamata adlı bir rahip Sus'ta iktidarı ele geçirdi. Soyluların desteğiyle Dara duruma hakim oldu ve Pers Kralı ilan edildi.
Yakındoğu'nun en dikkate değer hükümdarlarından olan Dara, yalnız kendinden önceki krallarca meydana getirilen sınırları korumakla kalmadı, bunları genişletmek ve kusursuz bir örgüt kurmak suretiyle Pers Krallığını o çağın en kudretli devleti haline getirdi.
Bundan sonra, kendinden sonraki kralların da devam edeceği ve imparatorluğun yıkılmasına sebep olacak, batı seferlerini başlattı. İskitleri yendi. Yunanlılara Marathon'da yenildi (490).
Dara bu yenilginin özünü alamadan öldü. Fakat haleflerine engin ve akıllıca örgütlenmiş bir imparatorluk bıraktı. Gerçekten Asya'nın bilmediği bir siyaset kullanarak imparatorluğun birliğini gerçekleştirmeye cabaladı. Bunun için tebaasına, Persler ve Medler dışında, aynı hakları ve ödevleri verdi. Merkezileştirilmiş bir topluluk içinde, her topluma kurumlarını ve törenlerini sürdürme hakkını tanıdı. Bazen yerli kralları, kendi adına ülkeyi yönetmekle görevlendirerek, yerlerinde bıraktığı da oldu. Çok güçlü bir yönetim yapısı bu özgürlükçü görüşün kusurlarını düzeltmeye imkan veriyordu.
Dara'dan sonra iktidara gelen üç hükümdar gerçekçilikten ve dengeden yoksundular. Dara'nın mirasından faydalandılar. Kserkes Trakya'yı istila etti ama donanması Yunanlılara yenildi. Artakserkes Mısır'la savaştı ve Yunanlılarla barış yaparak Pers Savaşlarına son verdi. Ama devrinde iç karışıklıklar oldu. 2. Dara zamanında iç durum daha da kötüleşti. Artakserkes 2. Mnemon, Artakserkes 3. Ohos durumu düzeltmeye çalıştılarsa da bundan sonra gelen anarşi yılları ve Büyük İskender orduları bu imparatorluğun sonunu getirdi (330).
Yorumlar
Yorum Gönder